Jak prawidłowo księgować i rozliczać podatkowo leasing?

Za dużo czytania? Wyślij artykuł w PDF do siebie na maila!

Leasing to bardzo popularna w Polsce forma finansowania maszyn, urządzeń, nieruchomości, a przede wszystkim samochodów. Wielu przedsiębiorców korzysta z tego rozwiązania, jednak czasami problem sprawia jego prawidłowe księgowanie. Konieczna jest również wiedza jak leasing rozliczyć i jak obniża on podatek.

Wielu przedsiębiorców zastanawia się, co wybrać – leasing czy kredyt na samochód. Często korzystniejsza jest ta pierwsza opcja ze względu na optymalizację podatkową, szczególnie gdy dotyczy leasingu operacyjnego (o tym dokładniej napiszemy w dalszej części artykułu). Warto podkreślić, że sam kredyt nie jest kosztem, jedynie jego odsetki i różne opłaty bankowe lub prowizje. Do tego firma musi często spełnić wysokie wymagania, gdy chce pożyczyć pieniądze w banku. Pod tym względem łatwiej skorzystać z leasingu. Ważne jest także to, jak leasing wpływa na zdolność kredytową. Otóż nie wpływa, w przeciwieństwie do zaciągniętego kredytu. Właśnie duża dostępność leasingu z jednej strony, a z drugiej – korzyści podatkowe sprawiają, że od wielu lat obserwujemy prawdziwy boom na tę formę finansowania. Należy od razu podkreślić, że nie dotyczy to jedynie samochodów. Oto dlaczego leasing jest opłacalny. Tę popularność potwierdzają twarde dane.

 

Rynek leasingowy w Polsce

Branża leasingowa rozwija się niezwykle dynamicznie w Polsce, ponieważ można zaobserwować bardzo duży popyt na jej usługi. Jak wynika z raportu Związku Polskiego Leasingu, łączna wartość aktywnego portfela branży leasingowej na koniec 2016 roku wynosiła 105,1 mld zł, natomiast w samym tylko ubiegłym roku sfinansowano leasingiem łączne aktywa na kwotę 58,1 mld zł, czyli o 16,6% więcej niż w 2015 roku. Największy wzrost finansowania leasingiem dotyczył pojazdów osobowych, dostawczych i ciężarowych do 3,5 tony (+30,9%) – w 2016 roku było to 24,4 mld zł, podczas gdy w 2015 roku ta wartość wynosiła 18,7 mld zł. W dalszej kolejności największą dynamikę zaobserwowano w leasingowaniu transportu ciężkiego (wzrost o +27,7%, 17,2 mld zł w 2016 roku i 13,5 mld zł), natomiast spadło zainteresowanie leasingowaniem maszyn i urządzeń (-3,4%) oraz nieruchomości (-49,6%).

Struktura finansowania potwierdza, że w Polsce najczęściej leasingowane są samochody osobowe i dostawcze (42,1% udziału w rynku), transport ciężki (29,7%), maszyny i urządzenia (26,4%), a najrzadziej nieruchomości (1,2%). Raport Związku Polskiego Leasingu przynosi również ciekawe dane na temat leasingobiorców. Okazuje się, że z tej formy finansowania korzystają najczęściej mikro i małe firmy o obrotach do 20 mln zł (70%) (źródło: http://www.leasing.org.pl/files/uploaded/ZPL_Infografika_ca%C5%82os%CC%81c%CC%81_2016r..pdf).

Warto zauważyć, że w I kwartale 2017 roku dynamika branży leasingowej wcale nie zmalała. Łączne finansowanie w tym okresie wyniosło 15 mld zł i zwiększyło się o +12,7% w ujęciu rocznym, a najwięcej wzrosło tradycyjnie finansowanie pojazdów osobowych i dostawczych (+17,7%) (źródło: http://leasing.org.pl/files/uploaded/ZPL_infografika_I%20kw._2017.pdf). To zapowiada kolejny dobry rok dla leasingu w Polsce. Skorzystanie z tej formy finansowania to jednak jedno, a drugie to właściwe księgowanie leasingu i rozliczanie.

 

Leasing – jak księgować?

Leasing jest popularną formą finansowania w polskich firmach, ale może sprawiać pewne problemy. Wynika to głównie z jego odmiennego ujęcia w przepisach podatkowych i w ustawie o rachunkowości. Naszą analizę zacznijmy od tego ostatniego przypadku. Zasady księgowania leasingu zostały ujęte w Ustawie o rachunkowości z 29 września 1994 roku z późniejszymi zmianami – ostatnia z 15 grudnia 2016 roku (Dz. U. z 2016 r. poz. 1047). W art. 3 ust. 4 wspomnianej ustawy określono, że zakup aktywów za pośrednictwem leasingu należy ująć jako leasing finansowy (inne długoterminowe bądź krótkoterminowe aktywa według art. 3 ust. 5), gdy zachodzi co najmniej jeden z poniższych warunków:

• przenosi własność jej przedmiotu na korzystającego po zakończeniu okresu, na który została zawarta;
• zawiera prawo do nabycia jej przedmiotu przez korzystającego, po zakończeniu okresu, na jaki została zawarta, po cenie niższej od wartości rynkowej z dnia nabycia;
• okres, na jaki została zawarta, odpowiada w przeważającej części przewidywanemu okresowi ekonomicznej użyteczności środka trwałego lub prawa majątkowego, przy czym nie może być on krótszy niż 3/4 tego okresu. Prawo własności przedmiotu umowy może być, po okresie, na jaki umowa została zawarta, przeniesione na korzystającego;
• suma opłat, pomniejszonych o dyskonto, ustalona w dniu zawarcia umowy i przypadająca do zapłaty w okresie jej obowiązywania, przekracza 90% wartości rynkowej przedmiotu umowy na ten dzień. W sumie opłat uwzględnia się wartość końcową przedmiotu umowy, którą korzystający zobowiązuje się zapłacić za przeniesienie na niego własności tego przedmiotu. Do sumy opłat nie zalicza się płatności na rzecz finansującego za świadczenia dodatkowe, podatków oraz składek na ubezpieczenie tego przedmiotu, jeżeli korzystający pokrywa je niezależnie od opłat za używanie;
• zawiera przyrzeczenie finansującego do zawarcia z korzystającym kolejnej umowy o oddanie w odpłatne używanie tego samego przedmiotu lub przedłużenia umowy dotychczasowej, na warunkach korzystniejszych od przewidzianych w dotychczasowej umowie;
• przewiduje możliwość jej wypowiedzenia, z zastrzeżeniem, że wszelkie powstałe z tego tytułu koszty i straty poniesione przez finansującego pokrywa korzystający;
• przedmiot umowy został dostosowany do indywidualnych potrzeb korzystającego. Może on być używany wyłącznie przez korzystającego, bez wprowadzania w nim istotnych zmian.

Odstępstwa

Gdy żaden z tych warunków nie zostanie spełniony, leasing jest kwalifikowany jako operacyjny. Ustawodawca przewidział jednak odstępstwa od zapisów w powyżej cytowanym fragmencie Ustawy o rachunkowości. W art. 3 ust. 6 tejże ustawy czytamy, że niektóre podmioty, korzystające z leasingu, nie muszą stosować przepisów zawartych w ust. 4 i 5, kwalifikując umowy według zasad określonych w przepisach podatkowych (o tym dokładniej za chwilę). Chodzi tu o jednostki, których roczne sprawozdanie finansowe nie podlega badaniu i ogłaszaniu, o których mowa w ust. 1e pkt 1-6 Ustawy o rachunkowości i za poprzedni rok nie przekroczyły co najmniej dwóch z poniższych wielkości:

• 17 000 000 zł – w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego,
• 34 000 000 zł – w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy,
• 50 osób – w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty

(źródło: http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20160001047).

W rezultacie takiego zabiegu, gdy firma ujmuje umowę jako leasing operacyjny, nie trzeba wpisywać przedmiotu leasingu do aktywów. W tej sytuacji wystarczy go włączyć do ewidencji pozabilansowej. Jednak wtedy konieczne jest dołączenie wyjaśnienia w dodatkowych informacjach i objaśnieniach do sprawozdania finansowego w postaci informacji na temat wartości nieamortyzowanych lub nieumarzanych przez firmę środków trwałych, które są użytkowane na podstawie zawartej umowy leasingowej.

Sprawdźmy teraz, jak kwestia leasingu wygląda od strony podatkowej, jakie są różnice w ujęciu leasingu na gruncie prawa bilansowego i podatkowego, a także jak można zoptymalizować swoje podatki, korzystając z leasingu.

 

Leasing – co można odliczyć?

Wspomnieliśmy już, że pojęcie leasingu finansowego i operacyjnego nie jest takie same w Ustawie o rachunkowości i w Ustawie podatkowej, a do tego małe i średnie firmy mogą korzystać z podatkowego ujęcia leasingu, czas zatem sprawdzić, jak ta sprawa wygląda właśnie na gruncie podatkowym. W Ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych (ustawa o CIT, Dz. U. 2016 r. poz. 1926) w art. 17b ust. 1 czytamy, że opłaty wynikające z umowy leasingu, które ponosi korzystający z tytułu użytkowania środków trwałych i wartości niematerialnych oraz prawnych w podstawowym okresie umowy, stanowi koszt uzyskania przychodów. Aby jednak umowa miała charakter leasingu operacyjnego, muszą zostać spełnione następujące warunki, wymienione w poniższych punktach omawianego ustępu ustawy:

• umowa leasingu, w przypadku gdy korzystającym nie jest osoba wymieniona w pkt 2, została zawarta na czas oznaczony, stanowiący co najmniej 40% normatywnego okresu amortyzacji, jeżeli przedmiotem umowy leasingu są podlegające odpisom amortyzacyjnym rzeczy ruchome lub wartości niematerialne i prawne, albo została zawarta na okres co najmniej 5 lat, jeżeli jej przedmiotem są podlegające odpisom amortyzacyjnym nieruchomości;
• umowa leasingu, w przypadku gdy korzystającym jest osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej, została zawarta na czas oznaczony;
• suma ustalonych opłat w umowie leasingu, o której mowa w pkt 1 lub 2, pomniejszona o należny podatek od towarów i usług, odpowiada co najmniej wartości początkowej środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, a w przypadku zawarcia przez finansującego następnej umowy leasingu środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej będących uprzednio przedmiotem takiej umowy odpowiada co najmniej jego wartości rynkowej z dnia zawarcia następnej umowy leasingu; przepis art. 14 stosuje się odpowiednio.

Leasing finansowy

Sprawdźmy teraz, jak to wygląda w przypadku leasingu finansowego. Tym razem musimy odnieść się do art. 17f ust. 1 ustawy o CIT, z którego możemy dowiedzieć się, że do przychodów i do ich kosztów uzyskania podatnik nie może zaliczyć opłat ustalonych w umowie leasingowej w części, która stanowi spłatę wartości początkowej środków trwałych, wartości niematerialnych lub prawnych, gdy spełnione są następujące warunki:

• umowa leasingu została zawarta na czas oznaczony;
• suma ustalonych w umowie leasingu opłat, pomniejszona o należny podatek od towarów i usług, odpowiada co najmniej wartości początkowej środków trwałych lub wartości niematerialnych i prawnych, a w przypadku zawarcia przez finansującego następnej umowy leasingu środka trwałego lub wartości niematerialnej i prawnej będących uprzednio przedmiotem takiej umowy odpowiada co najmniej jego wartości rynkowej z dnia zawarcia następnej umowy leasingu; przepis art. 14 stosuje się odpowiednio;
• umowa zawiera postanowienie, że w podstawowym okresie umowy leasingu:
  a) odpisów amortyzacyjnych dokonuje korzystający, w przypadku gdy nie jest osobą wymienioną w lit. b, albo
  b) finansujący rezygnuje z dokonywania odpisów amortyzacyjnych, w przypadku gdy korzystającym jest osoba fizyczna nieprowadząca działalności gospodarczej.

(źródło: http://isap.sejm.gov.pl/DetailsServlet?id=WDU20160001926).

 

Gdy zachodzą wymienione powyżej warunki, mamy właśnie do czynienia z leasingiem finansowym.

Wymienione wcześniej warunki w Ustawie o rachunkowości i warunki z Ustawy podatkowej sprawiają, że w praktyce tę samą umowę leasingu, która w ujęciu podatkowym jest leasingiem operacyjnym, na gruncie Ustawy o rachunkowości traktuje się jako leasing finansowy. To sprawia, że konieczne jest odrębne ustalanie kosztów podatkowych i bilansowych.

Który leasing jest najkorzystniejszy z punktu widzenia optymalizacji podatkowej? Największą popularnością cieszy się leasing operacyjny, z którego chętnie korzystają zarówno małe, jak i średnie firmy. Dlaczego leasing operacyjny? Co prawda korzystający nie może dokonać odpisów amortyzacyjnych, ale za to do kosztów możemy zaliczyć całą ratę leasingową, jak również wynikające z umowy leasingowej opłaty manipulacyjne i prowizje. Należny podatek pomniejsza również koszty codziennej eksploatacji środka trwałego (np. koszty paliwa, nie trzeba prowadzić kilometrówki).

Leasing a podatek vat

Warto pamiętać, że jest to również leasing z opcją wykupu. Podatek VAT w przypadku leasingu operacyjnego jest naliczany osobno dla każdej raty, jaka została zapłacona, dlatego można rozłożyć koszty. Inaczej jest w przypadku leasingu finansowego, gdzie należy zapłacić cały podatek VAT wraz z pierwszą ratą leasingową, a więc należy przygotować się na jednorazowy większy wydatek. W leasingu finansowym przedmiot umowy zostaje wprowadzony do środków trwałych leasingobiorcy, co sprawia, że może on dokonać odpisów amortyzacyjnych, zaliczając je do kosztów uzyskania przychodów. Warto jednak pamiętać, że zgodnie z art. 17a ust. 4 ustawy o CIT, normatywnym okresem amortyzacji (okres dokonywania odpisów amortyzacyjnych dla celów podatkowych) dla:

1. środków trwałych – to okres, w którym odpisy amortyzacyjne, wynikające z zastosowania stawek amortyzacyjnych określonych w Wykazie stawek amortyzacyjnych, zrównują się z wartością początkową środków trwałych,
2. wartości niematerialnych i prawnych – to okres ustalony w art. 16m [ustawy o CIT – przyp. autora];

Wadą leasingu finansowego jest jednak to, że nie można w jego przypadku odliczyć od podatku raty leasingowej, a jedynie odsetki od tej raty (różnica pomiędzy kwotą spłaty a wartością początkową składnika majątku). W przypadku tej formy leasingu leasingobiorca staje się właścicielem przedmiotu leasingu po opłaceniu ostatniej raty.

Wiedza o tym, jak księgować i rozliczać podatkowo leasing nie tylko pomaga uniknąć sankcji karno-skarbowych, ale również pozwala dokonać wyboru odpowiedniej formy leasingu, tak aby okazał się korzystny dla firmy również w kontekście optymalizacji podatkowej.