Za dużo czytania? Wyślij artykuł w PDF do siebie na maila!

Jaki wpływ ma ogłoszenie upadłości konsumenckiej na żonę lub męża? Jak powinien zachować się małżonek upadłego? Czy oddłużenie ma negatywne skutki dla małżonka bankruta?

Na pytania o roli małżonka w trudnej procedurze oddłużania postaramy się odpowiedzieć Państwu w poniższym tekście.

Jakie prawa ma małżonek dłużnika w postępowaniu upadłościowym?

 

Prawa małżonka w postępowaniu upadłościowym są pomijane w wielu publikacjach. Często autorzy i eksperci skupiają uwagę na dłużniku i wierzycielach. A przecież w znacznej części spraw konsekwencje ogłoszenia upadłości odczuwa oprócz bankruta przede wszystkim jego małżonek. Liczne zmiany w Prawie upadłościowym, które zajdą po 24 marca 2020 roku spowodują według wszelkich przypuszczeń spopularyzowanie tej instytucji wśród osób fizycznych. Według prognoz Ministerstwa Sprawiedliwości do 2025 roku ok. 35 000 osób rocznie będzie składało wniosek o ogłoszenie upadłości konsumenckiej.

Małżonek dłużnika także ponosi skutki złożenia wniosku o upadłość konsumencką. Są to nie tylko konsekwencje faktyczne i emocjonalne, ale nade wszystko – prawne. Przypomnijmy, mamy dwa rodzaje małżeńskich ustrojów  majątkowych: wspólność lub rozdzielność majątkowa (ta druga powstaje umownie, z mocy prawa lub wskutek orzeczenia sądowego). Umowę o rozdzielności majątkowej należy zawrzeć w odpowiedniej formie – pisemnie u notariusza. Intercyza, bo tak nazywa się taka umowa, ma moc prawną
w tym konkretnym przypadku, jeżeli została podpisana w okresie co najmniej dwóch lat od ogłoszenia upadłości (art. 116 pr.up). Natomiast jeżeli rozdzielność powstała z mocy orzeczenia sądowego, to okres ten wynosi rok, chyba, że pozew został złożony w sądzie na dwa lata przed ogłoszeniem upadłości (art. 125 pr.up).

Celem ratowania się, małżonek może spróbować ustanowić rozdzielność majątkową z datą wcześniejszą. Jest to wyjście, ale jedynie wtedy, gdy udowodni trwały rozkład pożycia i faktyczny brak prowadzenia wspólnego gospodarstwa domowego. Oczywiście ciężar dowodowy przed sądem spada na małżonka, który wniósł o powyższe.

Rozdzielność majątkowa powstaje między dłużnikiem a jego małżonkiem z mocy prawa w momencie ogłoszenia upadłości konsumenckiej – chyba, że istniała między małżonkami wcześniej (art. 124 ust. 1 pr.up w zw. z art. 53 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego). Co to oznacza w praktyce? Od tego momentu małżonkowie będą posiadać dwa niezależne majątki osobiste, natomiast dotychczasowy majątek wspólny zostanie włączony do masy upadłościowej. Wyjątkiem są tylko rzeczy, które zostały nabyte w okresie dwóch lat przed ogłoszeniem bankructwa, a służą wykonywaniu pracy zarobkowej (na przykład komputer osobisty, aparat fotograficzny, drukarka, wyposażenie warsztatu itd.) – art. 124 ust.5 pr.up.

Powyższa sytuacja małżonka, którego partner ogłosił bankructwo nie napawa optymizmem. Majątek włączony do masy upadłościowej jest właściwie utracony. Jedyną „deską ratunku” dla takiej osoby może być skorzystanie z instytucji określonej w ust. 3 omawianego artykułu, to jest: małżonek ma prawo żądać zwrotu nakładu na majątek wspólny, jako wierzyciel. Fakt ten należy zgłosić bezpośrednio sędziemu-komisarzowi. Niestety – Ustawodawca nie wprowadził tu żadnej pozycji uprzywilejowanej małżonka upadłego. Może on w związku z tym domagać się zwrotu nakładu, jako zwykły wierzyciel wpisany na listę. W przypadku umorzenia zobowiązań upadłego, jego żądanie zostanie umorzone na równi z pozostałymi.

Po zmianach, które wejdą w marcu 2020 w Prawie upadłościowym, polepszy się natomiast sytuacja mieszkaniowa upadłego i jego najbliższych. Jeżeli w masie upadłościowej znajduje się nieruchomość – mieszkanie lub dom, w którym mieszka upadły, to po jej sprzedaży syndyk wydziela kwotę, która według cen rynkowych pozwoli na wynajęcie mieszkania spełniające potrzeby dłużnika i osób z nim zamieszkujących na okres od 12 do 24 miesięcy (art. 342a pr.up).

 

Czy były małżonek może obawiać się skutków upadłości?

 

Były małżonek, który pobiera alimenty lub były małżonek, który sprawuje pieczę nad dzieckiem dłużnika, na które to dłużnik wnosi alimenty może odczuć negatywnie skutki ogłoszenia upadłości. Nawet jeżeli rozwód lub separacja zostały ogłoszone na długo przed bankructwem, to w myśl nowych przepisów Prawa upadłościowego  syndyk będzie miał prawo w ingerowanie w wysokość alimentów, czy to ustalonych w sposób umowny (przed mediatorem) czy też w orzeczeniu sądowym (art. 141 ust.4 pr.up.).

 

Reasumując – ogłoszenie upadłości przez małżonka, a w niektórych przypadkach także przez byłego małżonka, może nieść za sobą  kolosalne skutki prawne i finansowe dla partnera i dzieci. Wydaje się, że jedyną alternatywą jest podpisanie intercyzy, która zawczasu zapewni oddzielność majątkową obojga małżonków.

Tekst napisany we współpracy z kancelarią prawną Lextio

Źródła:

1. Smyczyński, Przesunięcia majątkowe miedzy małżonkami, ABC, komentarz praktyczny LEX.
2. Skowrońska-Bocian, Małżeńskie ustroje majątkowe, LexisNexis, 2010.
3. Mrówczyński, Uczestnicy postępowania upadłościowego, WKP 2019.